Eén scenario voor een helpend gesprek is dat het eindigt met een goed ideetje (of 2): ‘dàt ga ik doen’, ‘zó ga ik het aanpakken’, ’nu heb ik het’.
Cliënt content. Therapeut content.
Allebei vol verwachting.
Dan is er het leven en dat goede ideetje, dat loopt helemaal anders uit, of niet maar het effect valt tegen. Teleurstelling.
De impact van die teleurstelling kan flink zijn als hopeloosheid de kop opsteekt of intense faalgevoelens of het gevoel dat men de loop van het eigen leven niet zelf kan beïnvloeden in een goeie richting.
Dan bevind je je als cliënt op akelig levensterrein. (En als goedmenende en meelevende therapeut ook)
Daar is geen kruid tegen gewassen. Of misschien toch? Een paar tips.
Een snuifje nieuwsgierigheid en context
Tip:
Wanneer het idee of plan besproken is dat de cliënt wil uitvoeren, zeg iets à la ‘ik ben echt benieuwd naar jouw ervaringen hiermee, wat je gaat tegenkomen, ik kijk uit naar ons volgend gesprek, wat het gaat geven om dit te proberen. Ook als het helemaal de soep indraait, dan wil ik graag horen wat er precies gebeurd is.
en
Verken met véél interesse – blij betrokken op het proces van ontdekken – wat er echt gebeurd is (anders dan wat voorzien was) zodat de rol van contextelementen goed in het vizier komt.
‘ … Weet je nog wanneer precies de dingen helemaal anders begonnen uit te draaien dan je gehoopt had?’
‘… Waar was je dan precies?’
‘… Dat gevoel van hopeloosheid dat je toen voelde: welke woorden pasten daarbij?’
‘… Toen je die hopeloze gedachten dacht ‘het heeft geen zin, het haalt allemaal niks uit’, wat deed je toen?’
Hoezo? Nieuwsgierigheid is een zacht tegengif tegen harde zelfkritische oordelen, effectiever dan kritiek op de zelfkritiek (‘je bent wel heel erg kritisch voor jezelf’, ‘je hoeft niet zo kritisch te zijn voor jezelf’).
Tip:
Wees actief in het teruggeven van wat je zo leert over wat er echt gebeurd is en welke contextelementen hierin een rol gespeeld hebben.
‘Oké, dat is interessant. Dus het idee dat je vorige week wou uitproberen was het volgende: … Maar toen je de volgende morgen opstond, merkte je … Je dacht toen de hopeloze gedachten ‘het heeft geen zin, het haalt allemaal niks uit’, en je stemming duikelde toen helemaal naar de bodem. En toen …”
Hoezo? Onze ervaring in een gecontextualiseerde versie kunnen vertellen en terughoren, is een zacht tegengif tegen de zelfkritiek-reflex.
Een positie van begrip
Tip:
Na de beschrijving van de opeenvolging van gebeurtenissen, gedachten, gevoelens, acties, reacties nodig je de cliënt uit om zich te verbeelden dat h/zij op een bepaald moment in die sequentie een positie van begrip en medeleven tov zichzelf inneemt, en je vraagt wat dat zou geven. Als h/zij ontdekt dat dit iets waardevols geeft, kan je bespreken hoe met iets dergelijks verder kan geëxperimenteerd worden.
‘Ik ga je nu iets vragen. Stel dat je op dat moment dat je … tegen jezelf iets zou gezegd hebben als ‘dit doet zeer, hé Johan?’ of ‘dit suckt echt as hell’, ‘voel dat maar even, da’s niet erg’, ‘je mag dit voelen’. Wat zou dit geven?’
Hoezo? Een snuifje medeleven tov onszelf is een mooi ingrediënt in situaties van teleurstelling, falen, hopeloosheid, eenzaamheid. Het kan een beetje bevrijden van de impact van zelfkritiek-reflexen.
Johan Van de Putte
PS Met dank voor de inspiratie hiervoor van Johnella Bird, Mark Williams & Paul Gilbert met ieder hun eigen cocktails van nieuwsgierigheid en vriendelijkheid.
Nieuwsbrief
Een mailtje na een nieuw artikel?
Dank voor het artikeltje dat inderdaad over een bekend thema gaat. Namelijk: goede voornemens. En die willen nog wel eens sneuvelen. Heldere tips waarvan ik er één van jou en één van mezelf zou willen toevoegen. Als er iets is wat ik van jou heb geleerd, dan is het wel dit: Vraag de cliënt of er mensen om hen heen zijn die dit nieuwe initiatief zullen steunen, en waarom of waartoe? Mijn ervaring is dat de client spontaan naar degene toegaat waarover zij of hij me heeft verteld. En dat helpt, want die persoon gaat steun verlenen, navragen enz. Als het plannetje minder goed verloopt dan gedacht, is er de erkenning en het medeleven van deze getuige. De twee tip: Doe de zondagse steek proef. Tja, dat is denk ik door en door protestants Hollands taalgebruik. Ik licht het even toe. Protestanten mogen op zondag niet werken. En als ze dat wel doen volgt er straf! Vandaar de uitdrukking: een zondagse steek houdt geen week. Dus als iemand zich iets voorneemt vraag ik me af of het om een houdbare steek gaat. Meaning? Ik vraag de client: Stel je voor dat je dit plannetje doorzet? En je stelt je voor dat je met de knop van de deur in de hand staat, de deur opent naar jou voornemen, wat gebeurt er dan? Heb je de neiging de deur zo snel mogelijk dicht te doen als je ziet wat er achter ligt? Of is daar niets te verwachten wat een spaak in het wiel kan steken? Het doorwerken van de antwoorden helpt! We praten net zo lang door tot het plannetje behapbaar wordt.
Groetjes, en blijf vooral schrijven over voor de hand liggende thema’s! Heel zinvol!