Beste Johan,

 

ik ben heel blij dat je dit thema benoemt.

Ik werk als therapeute veel met cliënten met ASS.

Omdat ze dingen heel intens aanvoelen en benoemen, noden ze mij om dieper na te denken over bepaalde thema’s.

Zo heb ik een jongeman in begeleiding die me telkens met de neus drukt op het feit dat de maatschappij en alles wat te maken heeft met het voortbestaan van de planeet, niet deugt. Hij komt met concrete artikels en snapt niet waarom mensen op deze manier verder willen leven met het idee dat de wereld zichzelf aan het vernietigen is.

Hij begrijpt ook niet dat ik en andere mensen daarmee kunnen/willen leven.

Het brengt mij bij existentiële thema’s: wat is voor mij de zin van het leven, waarvoor doe ik verder en blijf ik geloven en hoop hebben?

Ik heb hem de opdracht gegeven om in zijn omgeving die vraag te stellen en goed te luisteren naar wat het leven voor de ander zinvol maakt.

Ik geef hem ook mee dat ik me regelmatig boos maak en angstig ben wanneer ik hoor en lees wat er allemaal gaande is. Dit doet hem wel deugd.

 

Fijn jouw artikel te lezen. Ik dacht dat ik alleen was met de confrontatie met dit thema.

Ik voel me verbonden.

Anoniem.

Hallo Johan!

 

Heel herkenbaar; dankjewel voor dit schrijven.

Ik heb ook last van klimaatschuld, het gaat verder dan (vlieg)schaamte….

In mijn gedrag doe en laat ik het nodige- al kan het altijd meer en beter. Ik heb ook veel gereisd. Wat behalve niet goed is voor je voetprint, mij ook veel situaties heeft laten ervaren waardoor je vertwijfeld kan gaan denken “wat doet mijn gedragsverandering er toe…” (bijvoorbeeld in Oekraïne het dagelijks verbranden van vuilnis in grote tonnen; in Vietnam waar ’s nachts hele wijken ‘insectenvrij’ worden gemaakt door mannen in pakken die ‘een goedje rondspuiten’…)

Er zijn een paar dingen die mij helpen en het meeste komt voorbij in deze twee ‘goede gesprekken’ van Lex Bohlmeijer: contra-factisch denken en de kracht van 1 (erop mogen vertrouwen dat alles wat je –niet- doet, telt):

• https://podcastluisteren.nl/ep/De-Correspondent-Lex-Bohlmeijer-in-gesprek-met-Philipp-Blom-Over-de-toekomst
• https://soundcloud.com/de-correspondent/lex-bohlmeijer-in-gesprek-met-peter-smith-zwerfafval

Verder doseer ik het nieuws en hou ik vast aan een uitspraak van Louise Fresco: liever een keer inconsequent, dan structureel verkeerd.

Als je andere goede tips ontvangen: ik hou me aanbevolen als je ze wilt delen.

Hartelijke groet,

Anoniem

Hey Johan,

 

Heel herkenbaar. Ik denk dat de psychische reactie van velen vermijding is en verschillende graden van ontkenning. Veel schuldgevoel ook, denk ik, er zijn wijzende vingers telkens als eco-cide of klimaatverandering aan bod komt. […] [Misschien kan focussen een eerste stap zijn] om te voelen en woorden te zoeken voor dat lijfelijke gevoel. Een andere manier van praten dan discussie, vingerwijzen.

Zelf ben ik nu een boek van Pieter Boussemaere aan het lezen. Hij geeft objectieve info en dan besef ik hoe groot  de klimaatverwarring is en dat dit onderdeel is van een campagne ruim gefinancierd door enkelingen met belangen, om twijfel te verspreiden via wel doordachte psychologische mechanismen. De cognitieve dissonantie theorie enz. Dit is geen paranoïde conspiracy theory, maar gestaafd door feiten. Zelfs vrt en omroepen in Nederland worden misleid en voeren zogenaamde experten-proffen (gelinkt aan de klimaatontkenningsmachine) op. Onlangs nog haalde er zo eentje aan dat het allemaal nog meevalt en dat het ipcc overdrijft.

Het omgekeerde is waar, het ipcc is net heel conservatief (mede door de druk van die machine) en dat vind ik net beangstigend. Ik ben er nu objectieve literatuur aan het bijnemen. Ik voel dat feitenkennis me rust brengt. Maar het maakt me onrustig om te zien dat slechts zo weinigen feitenkennis hebben en de psychologische oorlog van desinformatie mensen goed uitkomt in hun vermijdingsstrategie. Er is ook een objectieve lijst met to do’s voor iedereen, waardoor je niet machteloos hoeft toe te zien. Zo neem ik me voor om lam en rund zoveel mogelijk te laten. Maar ik eet wel nog kip, dat is klimaatneutraler. Activisme en je overheid beïnvloeden hoort er ook bij. We moeten koolstofarm gaan, dat is de opdracht. En daar hebben we 10 jaar voor.

 

Welke rek hebben wij als psy? Mensen misschien helpen bewust zijn van wat het met hen doet en of ze al dan niet aan het verdringen, vermijden, ontkennen zijn? Mindful contact houden met de realiteit en ipv to react, to respond, vanuit mindful waarnemen en zich ook juist informeren? Mensen bewust maken van schuldgevoel en machteloosheidsgevoel? Mensen een forum geven om hierover te praten misschien?

 

Wat denk jij? Ik ben benieuwd. Ik ken persoonlijk [iemand] die hier heel depressief van is en die in sociale media heel sterk in de pen kruipt, dat is zijn strategie… maar niet altijd zo handig. Ik deed dat ook een tijdje: het onrecht aankaarten en alle artikels errond delen op sociale media maakt je algauw onpopulair… werkt niet denk ik… er is een overkill maar geen echte juist objectieve info. Het boek “eerste hulp bij klimaatverwarring” brengt hier helderheid en rust voor mij door de duidelijkheid.

 

Dank je voor deze mail!

Moeten we niet ’n avond in de huiskamer organiseren voor en door psychologen om het daarover te hebben? Wat kunnen wij doen?

Anoniem

Beste Johan,

 

Dank je wel voor je bericht.

Jouw vragen en oproep raakt mij en tegelijkertijd houdt ik de emotie tegen.

 

Al jaren eet ik bewust biologisch om de beweging te steunen die het anders wil. Ik consu-minder, ik probeer bewuste keuzes te maken en meer van dat al. Ik draag milieubewust leven ook uit. 

Ik ben heel lang optimistisch geweest.  Blij met de mensen die ook in een positieve beweging zitten en bij willen dragen

Steeds vaker raak ik in twijfel. Mijn oog valt steeds vaker op wat wordt nagelaten.

Een onnodig draaiende motor maakt me boos. Goedkope shitwinkels met troep uit lagelonenlanden, het ergert mij. Berichten en beelden waarbij dieren leed wordt aangedaan maken me verdrietig en boos.

Onwetendheid is de bron van alle kwaad, volgens de Dalai Lama. Men kan het weten!

Gelukkig ken ik veel mensen met hart voor onze wereld maar ik zie helaas meer onverschilligheid en nalatigheid. Machteloos? Door het grootschalige, terwijl ik een snoeppapiertje in de juiste bak gooi, slaan elders de containers overboord. Containers met overbodige producten die mensen ondoordacht bestellen.

Gek genoeg hoor ik in de spreekkamer van de praktijk waar ik werk zelden mensen vertellen dat ze stoeien met de eco-cide. 

Jouw oproep om reacties kan een aanzet zijn, wie nog meer, stoeit met de zorg om de eco-side. Ik wil het ook graag weten.

Want ik zit er ook mee. 

Anoniem

Johan,

 

Zoals vaak komt jouw mail met een bijzondere timing. Ook al verwart jouw begrip me – eerst denk ik aan bomen, lucht, water, dieren en wij – maar dan ook aan de grote besparingsgolf die over ons heen komt.  Mijn directie heeft besloten niet langer psychosociale begeleiding in de vorm van individuele gesprekken te voorzien. Cliënten worden naar andere diensten gestuurd.

Dus ja, ikzelf ervaar de eco-cide – een samen ten onder gaan en een niet direct weten waarheen of hoe het anders kan. Het vernietigen van natuur, omgeving, sociaal omgeving. Het zal wellicht aanzetten tot andere vangnetten, nieuw weefsel – ik wil er graag mee aan werken in een solidaire houding. Ik merk bij mezelf op dat ik beter luister naar anderen – welke waarden en normen zij hanteren – dat ik zielsgenoten actiever op zoek. In de hoop dat het denken kan overgaan naar acties, en het oprichten van nieuwe, kleine nesten. Ik ervaar een grotere bereidheid dan anders – misschien omdat het net zo dringend aanvoelt.

Ik ervaar iets meer durf – en ook de behoefte aan meer lef (Wikileaks-achtige ideeën of weg-van-geld ideeën). In die zin is dit ook een training op niet al te vaak beoefende bewegingen. 

Of bedoelde je nog iets anders? Voor ik vol vertel, blijft luisteren toch een voorname en nobele vaardigheid… 

Groeten,

Anoniem

Impact van ecocide

Reeds in de jaren 80 werden we via de media overspoeld met nieuws over ecologische rampen: olietankers die hun lading in zee loosden, vernieling van natuur om grondstoffen te delven, ontbossing, Tsjernobyl, pesticiden, bevolkingsexplosie, vernietigende oorlogen,… Ik was toen tiener.

Mijn ouders werden zeer pessimistisch en verkondigden te pas en te onpas dat de wereld aan het vergaan was en we niet lang meer zouden overleven. Eerst probeerde ik hen er van te overtuigen dat we het tij wel kunnen keren door zelf in onze omgeving voor de natuur te zorgen en door WWF en Greenpeace te steunen. Ik betaalde daar het lidmaatschap van met mijn zakgeld. Maar zelfs in hun boekjes las ik alleen maar dat dit dier met uitsterven bedreigd was en dat dat stuk oerwoud al was verdwenen en ze nog zoveel miljoen steun nodig hebben om een stuk grond op te kopen om het te redden. Op den duur las ik de boekjes niet meer en ben later zelfs gestopt met steun te verlenen, omdat ze daar naar mijn gevoel alleen maar meer papier mee vol drukten. Samen met nog andere factoren die meespeelden in mijn puberteit zorgde de ecocide er mee voor dat ik op mijn 16de een impulsieve poging ondernam om mij te vergiftigen. Ik ben nooit in levensgevaar geweest en heb er mijn ouders niets over verteld. Ik denk dat ik zelf ook depressief was geworden door het weinig rooskleurig toekomstperspectief dat er langs alle kanten werd ingewreven. Na die poging leefde ik de eerste dagen van ademhaling tot ademhaling, van minuut tot minuut en stilaan van dag tot dag. De mogelijkheid tot zelfmoord is jaren lang een soort ‘parachute’ geweest om als noodoplossing te gebruiken als ik nog eens emotioneel zou dreigen te crashen.

Ik functioneerde wel nog, maar op een lager niveau dan voor de poging. Ik wou eerst ingenieur milieubeheer worden, maar na het eerste jaar ben ik van richting moeten veranderen omdat mijn technische vakken te laag scoorden. Ik ben […] geworden en doe al bijna 30 jaar […]. Ik heb het mijn missie gemaakt om wat luchtigheid in de wereld te brengen, niet alleen op mijn werk maar ook in mijn omgeving en thuissituatie.  Ik ben immers op zoek gegaan naar optimistische boodschappen op allerlei vlakken en geef deze verder aan wie er voor open staat. Aan het huis dat mijn man en ik hebben gekocht was een grote hangar die we hebben afgebroken en er tuin van hebben gemaakt.

We hebben hier ons eigen klein stukje natuur van gemaakt, voederen de vogeltjes, verzorgen de plantjes, en vertellen onze kinderen dat zij dat later ook kunnen doen. En we steunen een dierenopvangcentrum […]. Mijn kinderen zijn erg bezig met gezonde en eerlijke voeding en kleding. Ze proberen via hun consumentengedrag ‘wereldvriendelijke’ bedrijven te steunen en op die manier hun steentje bij te dragen. Als iedereen zoekt naar een positieve verandering, geraken we stilaan vooruit. De rol van de burger en de rol van de overheid zijn met elkaar verweven.

Anoniem

Beste Johan,

 

Dank je wel. 

Want hier zit ik ook mee. Razend en moedeloos kan ik er van worden.

Zo fijn om te lezen dat ik niet de enige ben.

Dat maakt dat ik me minder alleen voel. 

 

Dank.

 

met vriendelijke groet,

Anoniem

Beste Johan, 

 

Je artikel trilt nog steeds na.

Ik las het vlak voor ons vertrek naar Houston Texas 28/2-16/3 (onze jongste zoon werkt daar), het kwam vaak in gedachten in Houston en ook nu, nu we terug thuis zijn.

 

Ik moet er dus iets mee doen.

 

Beetje gelijktijdig verscheen het artikel ‘ Je kunt niet eindeloos de dijken verhogen’ van Valerie Masson-Delmotte, misschien las je het ook. (De Standaard 7/3)

Wat nieuw was voor mij was het zinnetje’ zoals iedereen ging ook ik door een emotioneel proces. Er is de bewustwording van de omvang van het probleem en de berg waarvoor we staan. De machteloosheid , woede en angst die daarbij komen. Die emoties moet je aan de kant schuiven , want ze zijn contraproductief .Eenmaal voorbij dat punt kun je een rationele actor worden. Ook jongeren moeten hierdoor. Daar moeten we hen bij helpen’ 

 

https://www.standaard.be/cnt/dmf20200306_04879413

 

Beste Johan,

 

Ik herken zeker de vragen die je hier stelt.

Hoewel ik moet toegeven dat ik het onderwerp zelf zelden ter sprake breng.

Ik denk dat er psychologisch gezien een aantal belangrijke emotionele effecten zijn van de ecocide:

– Machteloosheid

– Schuldgevoel en negatief zelfbeeld

– Woede, paniek en zich in de steek gelaten voelen (door vorige generaties, door machthebbers, door leeftijdsgenoten, …)

– Angst en ‘horror’

 

En als coping:

– Afleiding en verdoving

– Ontkenning van het probleem

– Ontkenning dat er iets verloren kan gaan; ontkenning van waarde in de wereld, ontkenning van de eigen betrokkenheid en empathie (cynisme)

– Fatalisme en bewust bijdragen aan het probleem, om de eigen angst te overschreeuwen (zoals mensen soms blijven roken uit angst voor de dood)

 

En dan is er nog het proces van het vergelijken met anderen, enerzijds de jaloezie als anderen zichzelf meer toestaan dan we onszelf toestaan (en de gedachte: ‘Waarom doe ik dan nog mijn best?’) en anderzijds de jaloezie als anderen zichzelf juist toestaan zich meer door hun principes te laten leiden.

 

Ik denk dat in het algemeen genomen de omvang van ons besef van wat er in de wereld gebeurt en de breedte van ons morele besef in schril contrast staan met de invloed die we op de wereld kunnen uitoefenen. En dat dat ook vóór (het zichtbaar worden van) de klimaatcrisis al een voortdurende rol speelde in ons in-de-wereld-staan.

 

Socrates zei: ‘Ik weet dat ik niets weet.’

Het moderne levensgevoel is eerder: ‘Ik weet dat ik niets kan.’

 

Ik weet nog niet zo goed wat we hier in therapie mee moeten.

 

Maar ik weet wel dat het onmogelijk is om het beste voor te hebben met je cliënten, zonder ook het beste

voor te hebben met de wereld waarin die cliënten leven.

 

Hartelijke groet,

Anoniem

op jouw terechte vragen/overpeinzingen deze reactie. Toevallig – of of met Jung te spreken ‘synchroniciteit’?-  las ik in de NRC weekend van 11 en 12 Jan. 2020 (ik bewaar soms een stapel om door te nemen) een stuk over klimaatangst. Bijzonder eraan is dat het door een psychologische bril wordt bekeken! En het boek Veerkracht bij klimaat-veranderingen van Jaap v.d.Stel wordt genoemd.

Misschien kun je dit betrekken bij jouw nieuwe artikel?

 

Vriendelijke groeten,

Anoniem

 

Ik lees jouw artikels al een tijdje met veel interesse.

Ik werk zelf ook als psycholoog en ja, ook ik denk na over eco-cide, ook ik zit ermee. En ook meer en meer cliënten vertellen erover: wat ze doen om klimaatsverandering tegen te gaan, dat ze zich schuldig voelen over wat ze niet doen maar waarvan ze vinden dat ze het zouden moeten doen. Over de laag die er vermoedelijk ook onder zit: angst, paniek, rouw, verlies, machteloosheid,… hebben we het meestal niet. 

 

Online leerde ik Eric Windhorst zijn werk kennen. Hij is ook psycholoog en werkt veel rond ecopsychologie, klimaatsverandering, en begeleid ook cliënten specifiek rond angsten ivm klimaatsverandering: https://www.ericwindhorst.ca/2019/09/23/earth-activism-ecopsychology/

 

Groetjes,

Anoniem

Dag Johan,

 

De term ‘ecocide’ kende ik eerst niet. Ik heb hem dus opgezocht. Schade aan het ‘eco-systeem’, naar analogie met sui-cide = schade aan ‘sui’ of dus aan ‘zichzelf’. Als ik iets nieuws bijgeleerd heb, is mijn dag goed geweest, dus alvast daarvoor bedankt, Johan.

 

De eco-cide beklemt mijzelf echter niet echt en ik lees er wel graag over, om steeds meer bewuster te worden van wat er ons te wachten staat als we niets gaan ondernemen. 

Mijn aandacht wordt er ook langs om meer op getrokken door mijn dochter, haar vriend en hun leeftijdgenoten (allemaal twintigers, studenten en/of beginnende werkers). Zij kunnen daarover heel fel in debat gaan en zeer emotioneel reageren als ze vinden dat ik er meer zou moeten mee bezig zijn. Ook mijn dochter kende de term niet en dus ook in haar naam bedankt. 

Veel van die jongeren zijn er echt – in theorie – mee bezig en gaan zelfs mee naar manifestaties… Zij stemmen groen, rijden met de fiets (of skateboard) waar het kan, eten bewust weinig of veel minder vlees om de ecologische voetafdruk te helpen verminderen, kopen groene hygiënische en/of kuis-producten, enz… Kortom ze zijn er ook – in de praktijk – mee bezig door het nemen van kleine persoonlijke initiatieven of door het uiten van gezamenlijke verontwaardigingen.

 

Paradoxaal genoeg blijft het enerzijds voor een stuk een nastreven van idealen, die anderzijds niet altijd en overal haalbaar zijn. Zij zullen immers wel een auto aanvaarden als deze voor het werk nodig is en door de werkgever wordt aangeboden als bonus en omdat je toch tijd uitspaart als je elke dag voor je werk anders een paar uur in het openbaar vervoer moet spenderen, zelfs al werken sommigen van hen in de sector van de groene energieën.

Paradoxaal is ook dat ze verre reizen zullen maken nu ze nog geen verantwoordelijkheden te nemen hebben voor kinderen en dat ze daarvoor het vliegtuig moeten nemen stoort hen duidelijk niet. Mijn dochter zelf zeilt wel, maar een eigen zeilboot heeft ze niet tot haar beschikking en tijd ook al niet om een paar maanden onderweg te zijn naar één of andere klimaatbijeenkomst. 

Praten doen ze erover, lezen ook, en sommigen van haar vrienden schrijven er ook over. Maar ik heb niet de indruk dat er onder hen zijn die het alleen daardoor niet meer zien zitten, in zulke mate dat ze het hier op aarde voor bekeken zouden houden of dat ze voor in de toekomst zelf geen kinderen meer op de wereld zouden willen zetten omdat het hier toch allemaal om zeep zou zijn. Ze geloven er echt in dat er nog iets kan veranderen. Ze blijven over het algemeen positief en als ze het echt niet meer zien zitten, zijn er meestal andere problemen waarmee ze ook nog zitten, waarrond ook nog gewerkt kan worden of ongehaast verkend kan worden – om aan te knopen bij je voorgaande uitnodiging. 

 

Patiënten/cliënten die eventueel zelf over de dreiging van de eco-cide beginnen zal ik beluisteren zonder hen te proberen veroordelen voor hun eventuele paradoxen (niet altijd gemakkelijk!). Sprankels eruit proberen filteren!

Patiënten/cliënten die er niet zelf over beginnen, zal ik eventueel uitnodigen via beeldmateriaal (refererend naar de natuur) en het erop loslaten van vrije associaties om te peilen naar wat ze erover denken, voelen, in hoever het hen raakt, wat ze gewaarworden, hoe ze ermee omgaan, dit om te zien in hoeverre het mee bepalend kan zijn voor hoe ze op een bepaald moment zijn. 

 

Persoonlijk heb ik echter nog geen mensen – ik ben op dit moment vooral bezig met ouderlingen – op gesprek gehad, die door de eco-cide alleen, zo beklemd geraken, dat het bij hen ook zou leiden tot een sui-cide. Als ze een beklemd gevoel hebben of als ze eventueel over spreken om uit het leven te willen stappen, hebben ze meestal wel andere redenen (zoals bv verlies van partner, (klein)kinderen uit huis en weinig aanwezig, verlies van concreet levensdoel, gans hun leven voor anderen gezorgd en nu zelf afhankelijk,enz…). Ze vertonen eerder neiging tot depressie wegens zinloosheid, het wachten op de dood… het wachten op het moment dat ze hier niet meer te hoeven zijn… 

Bij dat algemeen beeld hebben ze het dan ook soms over de schade aan de ecologie… Diegenen, die nog niet dementeren en veel tijd hebben om te lezen en nog begrijpen waar het over gaat, interesseren zich wel voor het ecologisch gebeuren en de dreiging die hun nakomelingen boven het hoofd hangt… ze zijn soms fier op de initiatieven die (klein)kinderen eventueel nemen en vertellen er graag over… 

Zelf trek ik – binnen het kader van de integratieve psychotherapie – met hen soms concreet de natuur in om hen te doen zien, horen, voelen, ruiken en gewaarworden dat nog niet alles verloren is op onze planeet aarde…maar ook gewoon om te bewegen in de natuur (wandelen/fietsen of zwemmen) en de schoonheid te ervaren in de natuur… dat doet hen deugd en brengt hen – al is het maar tijdelijk – in een betere levens-stemming voor de tijd die rest of misschien zelfs maar voor de paar dagen die volgen tot we er weer eens  opnieuw kunnen op uittrekken … Zelf zorgen voor kleine plantjes en/of dieren of groenten kweken kan ook heil brengen – des te meer naarmate ze het vroeger ook al deden. Eetgewoonten veranderen gaat echter moeilijker en bovendien hebben ze niet echt de keuze als ze in een rusthuis zijn opgenomen en zelf niet kunnen kiezen wat ze liever zouden willen eten… Autonomie is in een rusthuis sowieso beperkt op velerlei vlakken, maar praten kan helpen om dat te leren aanvaarden en verder een toch zo sereen mogelijk afscheid voor te bereiden onderweg naar de laatste fase van hun leven, bewust van wat buiten de muren van het rusthuis zich nog afspeelt en al dan niet schadelijk is voor het milieu…

 

Ik kan zelf proberen van hen misschien die nieuwe term ‘eco-cide’ ook aan te leren en te doen begrijpen…  Misschien kan dit een concreet gespreksonderwerp worden om in verbinding te gaan met hun familie-leden, (klein)kinderen, vrienden of met mij…

 

Je hebt mij op goede ideeën gebracht om sommigen van hen via dit thema misschien weer meer in verbinding te doen gaan met hun omgeving, om bewuster in connectie te blijven met de buitenwereld – buiten de muren van het rusthuis – en misschien zichzelf een gevoel te geven dat ze nog mee zijn met de actualiteit ipv zichzelf buitengesloten te voelen of dépassé par les évènements… Het kan misschien een boeiend gespreksonderwerp worden, want er wordt toch heel veel over milieu en schade aan het milieu getoond op TV/internet, gepraat of geschreven en het zou voor hen tegelijk een gelegenheid zijn om het gevoel te krijgen er weer bij te horen – bij de gesprekken – en hen weer goesting doen krijgen om nog verder te leven door hun levenswijsheid en levenservaring errond te kunnen meedelen… 

Bedankt Johan ! Ik ga het uitproberen. 

 

Hartelijke groetjes,

Anoniem

Beste Johan,

 

Ik vind – samen met vele anderen – nogal wat houvast in het boek Actieve Hoop van Joanna Macy, een Amerikaanse eco-filosofe en activiste.

Zij leerde onder meer van boeddhisme en van indigene volkeren hoe we onze natuurlijke band met de natuur – als deel ervan – weer kunnen beleven. 

Hoe we vanuit dankbaarheid de pijn kunnen toelaten en eren en er kracht uit kunnen putten om te doen wat in onze mogelijkheden ligt. 

Het boek beschrijft goed haar visie en een aantal methodieken die zij doorheen de meer dan 40 jaar dat ze hiermee bezig is ontwikkelde.

Haar werk staat bekend als ‘het werk dat weer verbindt’.

 

Misschien heb je hier iets aan.

 

Hartelijke groet en een mooie zondag,

Anoniem

Iemand stuurde me dit artikel uit Trouw (3/3/20)

 

Winter missen

EVA MEIJER

Ze zeiden dat het zou gaan sneeuwen, maar hier regent het alleen. Vroeger vroor het weken. Ik mis de winter. Ik ben niet de enige die zich hierdoor wat verloren voelt. Het Inuktitut, de taal van de Noord-Baffin Inuit uit Groenland, heeft een woord voor heimwee als je thuis bent, dat ook kan verwijzen naar een vriend die zich ineens vreemd gedraagt: uggianaqtuq.

 

In de afgelopen jaren heeft het woord er een betekenis bij gekregen: het wordt ook gebruikt voor onverwachte weersomstandigheden, die leiden tot een veranderende leefomgeving. Een recent bevolkingsonderzoek toont aan dat het veranderende klimaat bij een groot deel van de Groenlanders angst en gevoelens van depressiviteit veroorzaakt.

 

Engelsen spreken over ecological grief – de collectieve rouw om soorten die al verloren zijn, gemeenschappen die hun leefgebieden kwijtraken en individuen die sterven. In Nederland denken de meeste mensen dat het zo’n vaart niet zal lopen. Hoewel uit onderzoek blijkt dat het waarschijnlijk niet de vraag is of een groot deel van het land onder water zal verdwijnen, maar wanneer, heeft de Nederlander vertrouwen in onze dijken. Toch is het woord klimaatdepressie al opgedoken, net als klimaatangst. Er zijn veranderingen in gang gezet die de toekomst van onze leefwereld bedreigen en dat beïnvloedt hoe mensen hun leven ervaren.

 

De Poolse filosoof Mateusz Tokarski schrijft over de troost van milieufilosofie in het omgaan met een veranderende wereld. Hij richt zich specifiek op relaties met wilde dieren die menselijke leefgebieden inkomen en onrust meebrengen, zoals in Nederland de wolf. Tokarski onderzoekt of de ideeën over troost van de Stoa, Cicero en Boëthius hier uitkomst kunnen bieden.

 

De filosofische troost van antieke denkers verschilt van de hedendaagse manier van omgaan met leed. Die is vaak gebaseerd op luisteren en iemands pijn serieus nemen. De antieke filosofische troost is veeleisender en doet een ethisch beroep op degene die lijdt. Door rationeel te redeneren kan die zich een ander perspectief aanmeten en daarmee haar houding veranderen.

 

Filosofie kan laten zien dat we als mensen deel uitmaken van een groter geheel en dat we bepaalde plichten hebben naar de dieren met wie we de wereld delen. Dat kan iemands perspectief veranderen en troost bieden. Tokarski verwijst hier bijvoorbeeld naar het werk van Val Plumwood, een ecofeminist die na een aanval van een krokodil begreep dat we allemaal deel uitmaken van een grotere levende wereld.

 

Nu is rouw om een seizoen wat anders dan leren samenleven met wolven. Maar (opnieuw) begrijpen dat we deel zijn van een groter geheel kan ook hier een ander perspectief bieden en mensen aansporen hun houding te veranderen. (Activisme kan ook een bron van troost zijn, naast een brug naar een betere wereld.)

 

Ondertussen lees ik ‘De levende berg’ van Nan Shepherd, waarin het flink sneeuwt en de mens maar een vlekje in het landschap is. Mijn verlangen naar kou vervaagt er niet door, maar ik ben ook maar een vlekje. Dus ik schrijf deze column om jullie aan te sporen, ik kijk door het raam naar de regen en maak me op voor de lente.

Op deze email had ik nog niet geantwoord. Ik was het niet meer van plan. Ik wist niet goed wat schrijven, schaamde mij voor wat ik wel wist, andere zaken leken dringender. Dat zegt al veel.

 

Wat meen ik te weten. Als ik uitgedaagd zou worden om te “bewijzen” dat ik zo ecologisch mogelijk leef, kan ik opsommen. Ik bespaar je die opsomming. Belangrijker is, dat ik weet dat het niet voldoende is. Ik vind het genant om toe te geven, dat ik “meer doen” moeilijk vind, soms bedenk dat als iedereen zou doen wat ik doe…

 

Voor mij word ik met de Corona-crisis met de neus op de feiten gedrukt: de natuur laat zien hoe machtig ze is en hoe snel ze onze samenleving onder druk kan zetten. Tegelijk zie ik in, dat een aantal ecologische richtlijnen nationaal, Europees en ineens mondiaal best in de regelgeving komt, dit onderbouwd door evidence-based info.

Maar we zijn er nog ver van af…ook het concept Europa werkt niet.

 

Voorlopig is t nu, met de rug nog niet helemaal tegen de muur, overleven in de huidige situatie. En ben ik actief bezig mijn eigen conclusies te trekken ivm nog anders gaan leven.

 

Ik weet niet of je hier iets aan hebt maar goed, het is een antwoord.

 

Vriendelijke groeten en gezondheid gewenst voor jou en omgeving,

Dag Johan, 

 

Laatst las ik een boekje genaamd “extinctie” van René Ten Bos. 

 

Waarom ik dat boekje las?  Ik dacht aan iemand die het einde ziet komen… er niet in gelooft… elke ochtend al uitkijkt naar de avond… de wereld als opgehoopt zootje waar toch niets aan te doen valt…  het raakt me… ik had geen (ant)woord… ik nam het mee… bleef ermee zitten… bedacht me van ja… wat moeten we? … ben ik naïef?…

 

Extinctie klinkt zo radicaal… huiveringwekkend en nochtans… zijn er zoveel overwelmende veel te grote bewegingen op onze wereld waar we zo weinig in betekenen. Mensen die zich engageren… krijgen al eens de stempel van Don Quichote… zelf de verandering zijn die je in de wereld wil (dat wordt zo wel eens als one-liner geponeerd) heeft iets vervreemdends. Met “consequent te leven” plaatsen mensen zich in een buiten als radicale individuen, die zich schuldig voelend ook heel de tijd relativeren of verwijten krijgen dat ze het zichzelf zo moeilijk maken. Ik merk het rond mij, mensen die hun job in vraag stellen (ik ontwerp kleren, verdorie… ), moedeloosheid (het heeft toch geen zin, die tonijn ligt toch al ingeblikt in de colruyt), boosheid en teleurstelling (in de politiek), een gevoel van hypocrisie (mijn juf praat met ons over het klimaat, maar ze komt met de wagen), schuld over comfort en gemak, polarisatie (die groenen zijn middenklassers, dit wordt onbetaalbaar, gezonde voeding zonder chemische shit is er voor de rijken… niet voor mij… ik heb geen auto en woon in een luchtvuile buurt… ), sarcasme, ironie, nihilisme …. onze maatschapipij is verslaafd aan de olie… en dan in de opvoeding… je geeft wat mee met je kind… maar het moet ook mee met de “maatschappij” van consumptie… help!… “vervreemding” hoor ik vaak… 

 

Wat me van dat boekje bijblijft… is de optie be-vreemding als “alternatief” voor ver-vreemding. 

 

Ik laat me be-vreemden door al deze parolen, gebeurtenissen, ont-zettend nieuws op de radio. Het geeft me wat ruimte… houvast… om te denken en bewegen in het grote systeem waar we niet tegenover of buiten kunnen gaan staan. Die kleine woordspeling be (heeft iets van er-“bij”) laat een verbinding toe met eigen waarden, eigenwaarde tussen het al de rest. Me “laten be-vreemden” heeft iets van positie innemen, op je drempel gaan staan… het in de ogen durven kijken… ; in het immense kluwen dat overvalt… biedt het een kleine stut… 

 

En dan ben ik even gaan spelen… ik verdwaal niet in deze wereld, ik bedwaal haar… ik vergis me niet, maar be-gis de dingen… ik ben niet verliefd maar be-lief die prachtige mens en laat me be-lieven…. streef ik naar verandering? Ik be-ander en laat me be-anderen… het pakt niet bij alle woorden natuurlijk… het systeem is groot en ongeremd… en toch… soms helpt het me…  dit spelletje… een beetje… in het denken en tobben… een be-beetje … 

 

Groetjes,

Anoniem

Dag Johan,

 

Ook ik voel beklemming bij dat thema. Nu, “eco-cide” is voor mij een nieuwe, maar een  verschrikkelijke term. Ik probeer zelf iets te doen door mijn gedrag zo goed en zo kwaad mogelijk aan te passen. Hoe beperkt daarmee mijn bijdrage ook is, het helpt wel tegen het hulpeloos gevoel dat ik soms heb.

Cliënten heb ik nog niet rechtstreeks over het thema horen spreken, wel over het feit dat in het algemeen de wereld in crisis is en ze o.a. zich willen afsluiten van de nieuwsberichten met hun doemberichten.

Maar ik heb 4 dochters en de oudste (nu student in Gent) vraagt mij soms waarom ze haar best zou moeten doen, welke kansen zij nog krijgt om een mooi comfortabel leven uit te bouwen en het allerergste : “papa, waarom zou ik zelf nog kinderen op de wereld zetten met zo’n toekomst”. Dat slaat me plat. Ik voel me dan niet meer in staat om sussende woorden uit te spreken, alleen al omdat ze die keihard zal weerleggen met berichten uit de wetenschap en de realiteit, maar ook omdat ik eerlijk wil blijven tegen haar.

Hoe kan ik goeie ouder en hulpverlener zijn en tegelijk eerlijk blijven met de berichtgeving en mezelf ?

Met een andere dochter kan ik er strijdbaarder over praten. Ze was de enige op haar school (laatste jaar secundair) die vol overtuiging heeft gebrost om in  Brussel aan te sluiten bij de klimaatjongeren. De gesprekken met haar geven hoop. Ze studeert nu voor ingenieur om, zegt ze, een bijdrage te kunnen leveren aan een betere technologie. Ze gaat in tegen doem- en onverschilligheidsberichten van vrienden en docenten.

Het schrijven van deze dingen is helpend voor mij. Daar zit misschien de kracht : elkaar opzoeken en delen. Dat geeft troost !

Bedankt voor het berichtje !

Groetjes,

Anoniem

Dag Johan,

 

Een erg boeiende vraag…  

[…] Het thema ecologie breng ik zowel zelf actief binnen in groepsgesprekken rond zinbeleving, maar komt ook tijdens individuele begeleidingen geregeld aan bod. 

Ik heb de indruk dat het thema zowel tot activisme als gelatenheid leidt, maar in best wat gevallen net mensen activeert om alvast op microniveau, binnen hun eigen context, bepaalde keuzes te maken. En dat kan ik alleen maar motiveren. En net die keuzes op microniveau (dewelke dan bv tijdens een groepsgesprek aan bod komen) geven in het beste geval ook het gevoel terug impact/grip/ertoe doen te hebben op bepaalde aspecten van hun handelen/denken, dat op die manier ook waarden- en normengeoriënteerd wordt. Een deel van de cliënten slaagt er ook in om op die manier hun persoonlijke keuzes te kaderen binnen een grotere stroming, een ‘filosofie’ zo je wil die kan bijdragen aan het gevoel bij te dragen in een groter geheel. Dit kan een zingevingskader worden waar mensen hun individuele ‘karretje’ aan kunnen vasthaken en zorgt voor inbedding, verbinding, een ‘zin aan het leven’ geven. [Ik gebruik soms] de cartoon van ‘steve cutts’, getiteld ‘man’. Zeker te vinden via youtube.

Maar, anderzijds zijn er ook mensen die, passief en fatalistisch reageren, een passiviteit die naar mijn gevoel dan niet enkel op vlak van ecologie beperkt blijft, maar algemeen aanwezig is tav elk aspect van de samenleving waar ze geen grip op lijken te hebben. Vaak zijn dit mensen met een algemeen gevoel van ontgoocheling, in de steek gelaten zijn, gevoel van onrechtvaardigheid en onmacht in relatie tot hun leefsituatie en psychische kwetsbaarheid. 

 

Net als onder de doorsnee Vlaamse populatie ook veel variatie dus…

 

Hartelijke groet,

Anoniem

Soms geeft ‘de oude doos’ een antwoord…

Het staat tussen de regels van dit gedicht: 

 

Lieve groet,

Anoniem

 

ZWERVERSLIEFDE

 

Laten wij zacht zijn voor elkander, kind –

want, o de maatloze verlatenheden,

die over onze moegezworven leden

onder de sterren waaie’ in de oude wind.

 

O, laten wij maar zacht zijn, en maar niet

het trotse hoge woord van liefde spreken,

want hoeveel harten moesten daarom breken

onder de wind in hulpeloos verdriet.

 

Wij zijn maar als de blaren in de wind

ritselend langs de zoom van oude wouden,

en alles is onzeker, en hoe zouden

wij weten wat alleen de wind weet, kind –

 

En laten wij omdat wij eenzaam zijn

nu onze hoofden bij elkander neigen,

en wijl wij same’ in ’t oude waaien zwijgen

binnen een laatste droom gemeenzaam zijn.

 

Veel liefde ging verloren in de wind,

en wat de wind wil zullen wij nooit weten;

en daarom – voor we elkander weer vergeten –

laten wij zacht zijn voor elkander, kind.

 

(uit Verzamelde Gedichten (1948) van Roland Holst (1888-1976))

Waarom ik mee wilde lopen met de klimaatmars.

In 1972, ik was toen 18 jaar, verscheen het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome en dat verontrustte ons zeer. Ik herinner me leuzen op viaducten tegen het autogebruik en zelf wilde ik geen auto leren rijden. Mijn oom en tante deden hun auto weg en namen een jaarabonnement voor de trein. Mijn broer heeft nooit auto leren rijden en hij kreeg een jaarabonnement voor de trein van zijn werk. Mijn zoon en ik kregen er ook een, omdat we zijn huisgenoten waren. Ikzelf ben rond mijn 35e alsnog gaan autorijden. Eerst gebruikte ik alleen de auto van mijn moeder. Maar toen zij een nieuwe kocht, kon ik de hare overnemen en sindsdien heb ik het niet meer zonder auto gedaan.
Dit is tekenend voor hoe het met mijn principes van destijds is gegaan.
In plaats van dat het autogebruik n.a.v. dat rapport teruggedrongen werd (het was toen al, bijna 50 jaar geleden, twee voor twaalf!) werden de wegen steeds breder, kwamen er steeds meer en luxere auto’s. Nederland kwam volledig onder het asfalt te liggen. We hebben nog geprotesteerd tegen de aanleg van de A27 door Amelisweerd, maar het hielp allemaal niks.
Nadat ik een onmogelijke reis met de trein had gemaakt naar Zuid Frankrijk met een blinde man en een jongetje van vijf, was ik zover: ik was geen Gekke Henkie, ik ging ook leren autorijden.
Mijn moeder vond het fijn als ik in haar auto kon rijden nu zij ouder werd en betaalde mijn (100!) rijlessen.

Zo ging het ook met de aanschaf van een afwasmachine en een droger. We waren er tegen, maar toen ik na een vermoeiende werkdag en de zorg voor een kind alleen vaak nog om 9 uur ‘s avonds stond af te wassen, was de maat vol en kocht ik van mijn eerste winst een kleine afwasmachine. Heerlijk was dat. Maar toen ik voor ons nieuwbouwhuis een keuken uit moest zoeken bij zo’n keukenboer van f 25.000 liep ik eerst huilend de winkel uit: waarom al die luxe? Iedereen vindt het normaal. Prima keukens worden uitgebroken en en glanzend nieuwe terug gezet. Ik was tot dan toe dik tevreden met mijn Bruynzeel keuken met roestvrijstalen aanrecht in mijn huurwoning.
Nu hebben we ook weer een prachtige keuken, weliswaar van de Keukendump, maar evengoed gloednieuw. Ik ben er helemaal aan gewend om een afwasmachine, een combimagnetron en een koelvriescombinatie te hebben en ik zou eigenlijk niet meer weten hoe het zonder moet.

Toen ik mijn vorige partner leerde kennen was ik erg tegen een droger, die hij heel normaal vond, maar langzaam ging ik om, want mijn keiharde handdoeken waren toch wel heel vervelend en hoewel ik geen hekel heb aan was ophangen is het toch wel veel gemakkelijker om de was gewoon over te laden en dat is het. Eerst was het nog een kleine droger met een slang naar buiten, maar nu is het een zogenaamd energiezuinige condensdroger, die mooi bovenop de wasmachine past. Ik heb niet eens een waslijn meer!

Ik heb altijd afval gescheiden vanaf dat dat mogelijk was en dat doe ik nog steeds. Ik gooi nooit zomaar iets weg, bedenk altijd waar het naartoe moet en heb systemen om het weg te brengen. Ik heb altijd met verbazing en ongeloof gekeken naar al die mensen om mij heen, die alles in een vuilniszak kiepen, ook eten en dingen die naar het chemisch afval moeten. Misschien hebben ze weinig tijd om zich er mee bezig te houden, maar ik vind het verschrikkelijk!
Met mijn huidige partner verschil ik daarover ook van mening. Hij vindt het scheiden van het GFT vies en maakt niet graag het emmertje schoon. Hij zegt dat het ook geen zin heeft en omdat dat misschien waar is heb ik het een tijdje ook in de vuilnisbak gegooid, maar dat gaat stinken, vooral in de zomer, dus gebruiken we gelukkig toch het emmertje weer.

Ik heb een keer mijn verjaardag gevierd in The Rest, een leuk project waarbij alleen met voedselresten, die anders weggegooid zouden worden, gekookt werd. We aten buiten op een kunstwerk van gestapelde picknickbanken.

Plastic zakjes weigeren doe ik ook al zolang ze er zijn. Ik neem mijn eigen boodschappentas mee en erger me aan het gemak waarmee die tasjes gebruikt worden en weggegooid.
In de Natuurvoedingswinkels waar ik al vanaf het begin kom, kon je vroeger alles nog afwegen en in papieren zakken krijgen en er waren navulsystemen voor schoonmaakmiddelen.
Ik weiger nog steeds plastic tasjes en ze zijn nu eindelijk niet meer gratis, zodat het wat minder wordt, maar intussen is er met allerlei onzinnige verpakkingen zoveel plastic, dat onze plasticbak sneller vol is dan onze gewone vuilniszak.

Ik heb met al die verschrikkelijke dingen stapels boter op mijn hoofd!

Mijn ongeloof en verbazing geldt ook het gebruik van vervuilende schoonmaak- en wasmiddelen, waar niemand over na lijkt te denken. Ik heb ooit gelezen dat 1 druppel chloor 1000 liter water vervuilt en ik heb sindsdien nooit meer chloor gebruikt, maar intussen heb ik mijn strijd voor een deel opgegeven. Onze hulp en mijn partner gebruiken die ‘gewone’ middelen wel en ik ben niet goed in schoonmaken. De wasmiddelen zijn nog wel Eco gelukkig.

Dat we het met z’n allen zo uit de hand hebben laten lopen!
De aarde uitmergelen, leeg schrapen, ons als een konijnenplaag vermenigvuldigen (remmen van de bevolkingsgroei was ook een waarschuwing in het rapport van de Club van Rome, waar niks mee gedaan is), dat de rijkdom voor 80% naar een heel klein deel van de mensheid vloeit (hoe is het mogelijk!), dat die hun gang maar kunnen gaan en dat we blijven doen alsof groei het enige mogelijke is, dat Anctartica door Shell leeggehaald mag worden en we zelfs ons gas uit gesteenten gaan persen. Ik kan er niet bij.
Waar is de eerbied voor de aarde en dan hebben we het nog niet eens over onze schandalige omgang met dieren. Massaproductie en het is nog legaal ook! Het wordt allemaal goedgepraat met economische motieven en ik weet de oplossing ook niet en al helemaal niet hoe dit alles terug gedraaid zou kunnen worden, maar ik ben er wel somber van en voel een diepe teleurstelling, dat we dit allemaal hebben laten gebeuren.

Waarom moeten we al die onzinnige producten? Ik schaam me voor het idiote assortiment van onze supermarkt hier. Met nog geen tiende van wat ze daar hebben, leven we al in overvloed. Waarom moeten we het hele jaar door producten kunnen eten die van overal over de wereld naar ons toe gevlogen worden? Waarom moeten we steeds nieuwe kleding en apparaten en onzinnige rommel hebben, waar ook nog eens anderen voor uitgebuit worden, omdat het zo nodig goedkoop moet en wordt de aarde leeg geplunderd en geroofd?

Ik ben ook boos, dat mensen, die deze dingen al die tijd gezegd hebben, voor gek versleten werden. Ik ben zelf gelukkig de antroposofie al 32 jaar geleden tegengekomen, waarin de eerbied voor alles wel centraal staat, waar altijd al de nadruk lag op duurzaamheid en het gebruik van niet vervuilende, natuurlijke materialen en op eerlijke voeding zonder uitbuiting en uitputting van de aarde. Maar ook antroposofen worden vaak voor gek versleten, terwijl de dingen waar zij al die tijd voor staan nu eindelijk erkenning krijgen, maar helaas pas om twee over twaalf!

Laat er snel een echte verandering komen! De klimaatmars gaf wat hoop.
Anoniem