[Als je liever luistert naar dit artikel, klik dan HIER]
Soms kan de meest eenvoudige vraag een buitengewone kennis naar voor brengen als je gelooft dat wat iemand jou vertelt belangrijker is dan de professionele kennisconstructie die je vasthoudt. We gooien ze niet weg maar we houden ze voorzichtig/losjes vast. Ze kan inspiratie bieden voor een vraag. Maar we zijn bereid – op basis van het antwoord – de professionele kennisconstructie te veranderen.
Dit vond ik gisteren tussen een hoop zinnetjes van Johnella Bird die ik in de loop van de jaren vertaald heb.
In dit zinnetje zit iets dat ik zinvol vind:
‘professionele kennisconstructies lichtjes vasthouden’.
(ik denk dat er oorspronkelijk stond ‘holding lightly’)
Ze bedoelt er dit mee:
- Jij – therapeut of hulpverlener – hebt in de loop van een helpend gesprek een idee/neiging/aanvoelen dat geïnspireerd is door een theorie uit de professionele sfeer,
- ipv meegesleept te worden door wat jouw theoretisch perspectief je ingeeft, en dat uit te ageren op de cliënt, maar ook
- ipv dat theoretische perspectief uit te bannen om zogezegd een ’niet-wetende’ positie in te nemen,
- hou je het theoretisch perspectief lichtjes vast,
- je laat het je inspireren tot een vraag,
- je verwacht het antwoord dat je verwacht (dat in de lijn ligt van het theoretisch perspectief), maar
- je stelt je open voor het antwoord, en
- je bent bereid om verder te gaan met dát antwoord, om het theoretisch perspectief aan de kant te schuiven en om het zelfs te wijzigen.
Dit spreekt me aan.
Het is een tussenpositie.
Tussen samenvallen met kennisconstructies uit de professionele sfeer en er vrij van proberen zijn.
Ik vul het zo in:
Stel: ik ben aan het praten met iemand.
Ik denk dat er iets autismespectrumachtig speelt bij de persoon.
Daar ben ik eigenlijk zeker van.
De persoon leidt een zeer teruggetrokken leven.
Zeer.
Ik denk dat zij dat doet omdat zij buiten de voor haar vertrouwde context overweldigd wordt door de prikkels van het onvertrouwde (= professioneel perspectief).
Of misschien is ze bang om in sociale situaties te belanden die ze als onaangenaam complex en moeilijk leesbaar ervaart (= professioneel perspectief).
Ik vraag: ‘Hoe moeilijk zou het zijn voor jou, mochten we nu samen buiten gaan en een wandeling maken naar …?’
(Ik verwacht dat ze gaat zeggen: ‘verschrikkelijk lastig’.)
(In dat geval ga ik vragen wat aan die context ze zoal als lastig zou ervaren.)
Maar ze zegt: ‘Ik zou dat wel kunnen, het zou een beetje moeilijk zijn maar ik zou het kunnen’.
Nu moet ik mijn professioneel geïnspireerde kennis misschien beginnen bijspijkeren.
Niet moeilijk eigenlijk.
(Theoretisch gezien toch, als ik het zo schrijf …)
Interessant ook.
Het is een probleem dat ideeën uit de professionele sfeer niet steeds vertaald worden in vragen waar de cliënt op kan reageren.
‘Psychotische mensen …’‘Herstel is pas mogelijk als …’‘Suïcidale gedachten zijn het gevolg van …’‘Jaloezie is eigenlijk …’‘Onveilige gehechtheid …’…
(Zo krijgen dit soort ideeën soms een bijna waanachtig karakter en oefenen ze een jammerlijke invloed uit.)
Presentie
Iets van deze tussenpositie – niet samenvallen en ook niet uitbannen – vind ik ook terug in de presentiebenadering, een benadering rond goede zorg die me steunt in mijn werk.
Een praktijk waarbij de hulpgever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij de ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in aansluiting daarbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie zij/hij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan.
De presentiebenadering is er voorstander van dat we ons in onze vakuitoefening laten leiden door hoe we de ander in de relatie leren kennen. (Ze noemen dat ‘relationeel werken’.)
Ze plaatsen dat tegenover ‘zelf-referentieel werken’.
Daar bedoelen ze mee: dat je je vooral laat leiden door je eigen (professionele) logica (doelen, opvattingen, ervaringen, routines, diagnoses, regels, voorschriften, protocollen enz.).
Maar ook presentie is niet tégen professionele kennis en methoden. Enkel tegen professionele kennis en methoden waar we ons door laten verblinden, verblind voor de concrete ander, nu, in diens anders-zijn, met diens eigen ervaring, geschiedenis, leefwereld, verlangens, angsten, eergevoel en schaamte, worstelingen, relaties, …
Laten we onze professionele kennisconstructies dus losjes proberen vasthouden.
Er inspiratie uit putten voor een vraag.
Bereid zijn om van koers te veranderen door het antwoord.
Johan…
PS In België vind je o.a. vorming over de Presentie-benadering op presentie.vlaanderen
PS Ah ja, als het je interesseert, je kan mijn praktijkgericht ebookje over werken met waarden kopen op helpendegespreksgidsen.com.
Nieuwsbrief
Een mailtje na een nieuw artikel?
Present zijn; hoe simpel en hoe moeilijk tegelijk. Je hebt het mooi verwoord en mij wederom aan het denken gezet.
Bedankt Johan.