Maak jij notities tijdens de helpende gesprekken die je voert?

Ik noteer vrij uitgebreid. Wat doe ik daar zoal mee?

• Noteren helpt me om zorgvuldig te luisteren: naar de woorden en uitdrukkingen van mijn gesprekspartner.

Voordeel? Zo kan ik die ook teruggeven (ipv ze te vervangen door die van mij). Ik voel veel voor het respecteren van de taal van de persoon in de cliëntpositie. Ondanks het feit dat ik, samen met zovele collega’s, geleerd heb dat ‘papegaaien’ minderwaardig zou zijn aan ‘parafraseren’. Steve de Shazer, Insoo Kim Berg en Michael White – grote meneren en madammen als het gaat over helpende gesprekken – waren zorgvuldige papegaaien.

• Kort voor het gesprek neem ik de notities van het vorige gesprek door. En?

Ik ben snel weer mee met de ervaringen, initiatieven, inzichten, evoluties… waar we het de vorige keer over gehad hebben.

Ik lees met nieuwe ogen wat de persoon me gezegd heeft. Ik onderstreep, omcirkel, omkader woorden en uitdrukkingen. Nieuwe vragen komen op (die ik erbij schrijf).

• In het begin van ons gesprek stel ik vaak voor om enkele dingen aan te halen uit mijn notities van het vorige gesprek. En ik zeg misschien iets over de vragen die ondertussen opgekomen zijn. Waarom?

Dit geeft de ander meer de kans om bepaalde thema’s opnieuw op te nemen. Zij of hij kan zich nu makkelijker recente ervaringen herinneren die passen bij sommige van die thema’s.

Ik denk dat mijn nieuwsgierigheid naar verdere stappen (in de lijn van een eerdere stap), of hoe een bepaald besef of inzicht misschien wel tot uiting gekomen is sinds het vorige gesprek, kan bijdragen tot de levensvatbaarheid en verdere ontwikkeling van bepaalde thema’s, evoluties en gerichtheden in iemands leven.

• In de loop van het gesprek ga ik in mijn notities van het lopende gesprek zoeken naar de precieze uitdrukking die de persoon eerder in het gesprek gebruikt heeft. Alweer

om nadrukkelijk niet te ver-talen (in mijn taal), en

om het mogelijk te maken dat de ander hoort wat hij gezegd heeft, zodat minder verloren gaat, voor hem. Want al sprekende gaat zoveel verloren voor de spreker.

• Of ik grabbel naar notities van een vorig gesprek omdat iets me doet denken aan wat mijn gesprekspartner vroeger gezegd heeft.

En zo kan mijn gesprekspartner een rode draad gaan ervaren tussen iets van nu en iets van eerder: tussen ervaringen die zij nog niet gelinkt heeft met elkaar.

• Ik ga soms nadrukkelijk neerschrijven wat de ander zegt: ik zeg het dan tegelijkertijd luidop op het tempo dat ik het schrijf. Op dat moment ben ik een klerk, secretaris of griffier die belangrijke ideeën, woorden, inzichten, intenties op schrift stelt of boekstaaft.

Zo bevestig ik de waarde ervan en ik draag bij tot een waarmerken van het inzicht of voornemen. De vertraging die dit geeft, is geen verlies. Integendeel: wat belangrijk is gaat net niet verloren in een blijven spreken. Het krijgt ruimte en tijd. Een wijnproever gaat ook niet snel-snel het ene glas na het andere naar binnen gieten.

• Ik schrijf tijdens het gesprek op het whiteboard woorden, ervaringen, inzichten op. Daar kijken we naar. Nieuwe associaties, herinneringen, ideeën komen op. We blijven schrijven. Ook over contrasterende ervaringen: bv een moment van radeloosheid én een van ontroering. Of de effecten van schuldgedachten én een aantal feiten die dit tegenspreken. We maken foto’s van het whiteboard. Ik mail de foto’s door. Ik ben op dat idee gekomen door Art Fisher, een Canadese meneer die mannen helpt die geweld inzetten tegen gezinsleden. Ook Maggie Carey, een Australische mevrouw die verder werkt op de inspiratie van Michael White, is een grote fan van het werken met een whiteboard. Ik heb de indruk dat dit vele kostbare dingen geeft:

Dat er meer reflectiemogelijkheden ontstaan.

Iets met het samen kijken naar het bord (vs het kijken naar elkaar).

Dat er minder verloren gaat.

De mogelijkheid om heel verschillende ervaringen tegelijkertijd te overschouwen, naast elkaar.

Mensen lijken een relatie aan te gaan met bepaalde ’stukken’ op het bord. Ze verwijzen er nadien naar: ‘ik dacht toen aan … (een zin of uitdrukking op het bord)’.

Mensen staan soms spontaan op om je stift over te nemen en te schrijven, veranderen, verbinden.

• Je kan je gesprekspartner vragen of het nuttig zou zijn om bepaalde dingen uit het gesprek op te schrijven. Welke dan? Wanneer zou het zinnig zijn om dat te lezen? Welk effect zou dat kunnen hebben?

• En wat vind je van het idee om naast elkaar te zitten tijdens het schrijven zodat je gesprekspartner mee volgt tijdens het schrijven?

Noteer jij ook?

Hoe laat jij dat werken voor je helpende gesprekken?

Heb jij zin om hier iets mee te doen?

Johan Van de Putte

PS Michael White vroeg steeds toestemming om notities te maken. En hij vertelde de mensen die hem consulteerden dat zij de eigenaar waren van die notities: het zijn immers haar/zijn woorden. Ik neem me voor om dit terug systematisch duidelijk te maken.

PPS Ik herinner me een mevrouw die bij het einde van onze reeks gesprekken die notities wou meenemen. Heb ik ook gedaan. Raar gevoel. Het voelde ook juist.

PPPS Een reactie op dit artikel vind je in extreem letterlijk noteren…

[Via ‘Buy me a coffee’ kan je een kleine bijdrage geven om dit blog te steunen.]