Deze week ben ik uren bezig geweest met het bekijken en woord voor woord uitschrijven van videomateriaal. Zo was er de documentaire ‘Tussen ouders en kinderen: Uit alle macht’ die ik aan het analyseren ben vanuit de presentietheorie. En er was ook de video-opname van een supervisie-gesprek met Johnella Bird van begin juli.
Uren ben ik ermee bezig geweest. Monnikenwerk.
Maar als je me vraagt naar momenten van geluk dan zitten zo’n momenten er bij: momenten dat ik traag aan de slag ben met dialoog, dat ik dicht bij expressies, woorden en hun betekenissen probeer te blijven. Ik heb dan het gevoel dat ik iets zinvol aan het leren ben, en dat de uren werk niet verloren gaan.

Monique

Nauwgezet opschrijven doet je traag kijken en luisteren.
Neem nu die documentaire. Centraal staat het gezin van Monique en haar 4 kinderen waar een ondertoezichtstelling over uitgesproken is (een maatregel van kinderbescherming).

Er is een stukje in de documentaire waar een mevrouw van de Woningbouwcorporatie enkele klachten komt bespreken die ze over Monique en haar gezin ontvangen heeft, over spullen die van het balkon gevallen of gesmeten zijn, en over geluidsoverlast door het roepen van mevrouw.

Vrouw: Wat ik me dus afvraag, u hebt net bij me aangegeven dat je heel veel problemen hebt gehad als alleenstaand gezin.
Monique: Helemaal niet, daar heb ik geen problemen mee!

En inderdaad, als je leest wat Monique de minuten ervoor gezegd heeft, dan klopt dit: ze heeft niet gezegd dat ze heel veel problemen gehad heeft als alleenstaand gezin.

Wél dat ze het appartement opgeknapt heeft:

‘Met deze twee handen gedaan en niemand anders’.

Ook:

‘Da’k een heel nette dame ben – [ze toont een kamer] – deze twee handen gedaan’.

En:

‘Nu heeft de peuter de baby wakker gemaakt omdat ik zo druk met ú in gesprek was, maar dat doet ie ook wel eens op het balkon, en dan vliegt er wel eens wat naar beneden. Hij is pas 3 jaar oud, hij begrijpt het voor de helft. Snap je wa’k bedoel?’

Waarop de mevrouw van de woningbouwcorporatie antwoordt:

‘Ik begrijp het heel goéd’.

Mijn fantasie is dat de mevrouw naar Monique gekomen is vanuit het referentiekader ‘probleemgezin met alleenstaande moeder en 4 kinderen waar Jeugdzorg voor ingeschakeld is’ en dat Monique haar verhaal over hoe veel werk zij doet met haar 2 handen en dat kleine kinderen doen wat kleine kinderen doen door dat referentiekader vervormd bij haar binnenkomt. Waar Monique haar eer en waardigheid uitdrukt, en de context met kleine kinderen, hoort de mevrouw ‘veel problemen als alleenstaand gezin’.
(Het volgende dat de vrouw van de woningbouwcorporatie zegt is: ‘Heb je ook hulpverlening of niet?’ Je mag raden hoe Monique daar op reageert.)

Ik weet natuurlijk dat goed luisteren belangrijk is, dat weten we allemaal, maar ik durf wedden dat het nauwgezet luisteren naar (lezen van) wat er tussen Monique en de woningbouwvrouw gebeurde mijn luisteren zal versterken – wat drukt de ander hier uit? – en me gevoeliger zal maken voor de golflengte van de eer en waardigheid.

Alice

De skype-supervisiegesprekken met Johnella Bird, dat is voor mij money well spent. Als ik de opname van een gesprek herbekijk, dan haal ik er dubbel zoveel uit. Als ik het dan nog eens uitschrijf, dan verdubbelt de waarde nóg een keer.

In het laatste gesprek ging het oa over een moment dat ik er getuige van was hoe Alice, een vrouw die ik thuis bezoek, plots woedend ging schreeuwen tegen haar 4-jarig dochtertje. Ze riep dingen die ik pijnlijk vond voor dat meisje. Toen het gebeurde was ik als verlamd: het was zo plots, heftig, en een belangrijke overweging die ik met me meedraag in mijn werk met mensen die (misschien) met iets psychotisch te maken hebben, is om de relatie niet in gevaar te brengen (zonder relatie kan er niets positiefs gebeuren, dus die helpen ontwikkelen en beschermen is van het grootste belang).
Ik had er nadien op willen terugkomen maar ze wou het er niet meer over hebben. Ik heb toen niet aangedrongen.
In de loop van het skype-gesprek legde ik het volgende idee voor: zou ik de mevrouw in contact brengen met een organisatie die advies kan geven bij opvoeding?

Johnella Bird:

I am more interested in saying to her – again slowing it down – ‘how long do you think it took between seeing something that could be this but it could also be that … How long did it take before there was fury? Or high distress?’
She might say ‘I don’t know’.
Then you’re gonna say: ‘I’m gonna tell you, it was 0.001 seconds… You as a parent need to lengthen that out.’
‘I need to find: What did you feel at that moment just before you yelled? You saw something, you yell, what did you feel that moment? I am going to strongly suggest, because I know you are a dedicated mum, I know that you want to do the right thing.’
[…]

‘So my sense is, you get that feeling, you walk, you get up and you go for a walk around the block. When you come back, you ask your daughter or if you can’t ask her, you ring me the next day and we work out what you could ask her so that what she hears is a calm mum who is going to guide her.’
[…]

‘And if she says ‘I don’t want to talk about it’ you say: ‘well, I want to understand that because this is really important, because one of the things you have been saying to me the last 3 years is how important parenting is to you and no parent can do it on their own and in this moment I think there is something we need to discuss. So how can we do that?’
[…]

I am very happy to negotiate with people how we talk about something but sometimes we áre going to talk about it.

In dit korte stukje zit voor mij een hoop zinvols en het werkt het beste wanneer ik de het gezegde neerschrijf, lees en vertaal:

• ‘Hoeveel tijd was er tussen het moment dat je iets zag en de woede of dat je overstuur was?’
• ‘Als ouder moet je de tijd langer maken tussen iets zien en reageren.’
• ‘Ik ga je een raad geven. Ik weet dat jij een heel toegewijde mama bent. Ik weet hoe belangrijk het voor je is om mama te zijn. Mijn raad is, de volgende keer doe je het volgende: wanneer je weer zo’n grote kwaadheid voelt dan sta je recht en je gaat even wandelen. Je komt terug en je vraagt je dochter wat ze precies gedaan heeft of wat ze wou doen. Als je niet weet wat je moet vragen, of je kan het niet, dan bel je mij op en dan zoeken we samen uit wat je kan vragen aan je dochtertje. En dan hoort zij een kalme mama, een mama die een gids is voor haar.’
• Als ze zegt ‘ik wil daar niet over praten’: ‘Dat wil ik begrijpen want dit is belangrijk, want wat je mij de voorbije 3 jaar verteld hebt is hoe belangrijk het voor jou is om een goeie mama te zijn. Geen enkele ouder kan dat op haar of zijn eentje en op dit moment denk ik dat we er moeten over praten. Hoe kunnen we dat doen, zodat jij je er goed bij kan voelen?’
• Ik wil steeds met mensen praten over hoe we iets bespreken maar soms gaan we er wel degelijk over praten.

Ik ga nooit meer dezelfde situatie meemaken en het heeft dus geen zin om deze zinnetjes van buiten te leren om ze dan te kunnen uitspreken. Maar door me er zo dicht tegenaan te schuren leer ik. Dat voel ik. Meer dan door het live supervisiegesprek.

En er is nog een interessante leeroptie.

Vijf minuten gesprek

In voorbereiding van een supervisiegesprek vraagt Johnella Bird om een stuk van een therapeutisch gesprek – al is het maar vijf minuten – op te nemen zodat we kunnen inzoomen op het hyper-concrete ervan. Het is leerzaam om te kijken naar wat je echt doet en niet doet (versus wat je denkt dat je doet en niet doet).
Omdat zij geen Nederlands spreekt moet ik niet enkel een gesprek opnemen, ik moet ook het geselecteerde stuk uitschrijven en vertalen in het Engels.
Het liefst kies ik een stuk waar ik niet tevreden ben over mijn bijdrage tot het gesprek. Dat uitschrijven is pijnlijk.
Nu ik voor dit stukje zo’n document open, valt me bv opnieuw pijnlijk op hoe weinig frequent ik in dat gesprek samenvatte wat de ander me vertelde. Ik realiseer me óók dat ik dat ondertussen (soms) beter doe.

Slow reading, deep learning

Slow reading, door te schrijven.
En ik kan het niet bewijzen maar het voelt aan dat het schrijven met de hand (vs typen) ook een meerwaarde biedt. Het schrijven met de hand roept een gevoel op dat ik heb wanneer ik teken of schilder, dat bepaalde dimensies van mijn zijn erdoor gewekt worden.
Deep learning. Dat er iets anders gebeurt dan wanneer je info consumeert als een snelle hap, of je tevreden stelt met iets te herkennen of een aha-erlebnisje.

Wat bevordert jouw leren als therapeut?

Johan Van de Putte