Deze beweging weg van vertrouwen

Hoe leer je psychotherapeutische vaardigheden?
Opleiding? Supervisie? De gesprekken zelf met de mensen die je consulteren?
Ik bestudeer graag een transcript van een therapeutisch gesprek.
Hier anticipeert Johnella Bird (therapeut) samen met Suzy (cliënt) op een mogelijke vertrouwenscrisis in hun relatie:

Johnella: Je hebt andere therapeutische relaties beschreven waarin je een gevoel van teleurstelling ervaren hebt in de relatie. Als er een ervaring van teleurstelling was in deze relatie, wat zou voor jou het eerste teken zijn?
Suzy: Ik zou beginnen je niet meer te vertrouwen.
Johnella: Als jij deze beweging weg van vertrouwen in deze relatie zou ervaren, wat zou ik merken?
Suzy: Ik zou heel stil en onrustig worden.
Johnella: Zou jij het me kunnen zeggen wanneer er een beweging weg van vertrouwen in de relatie zou zijn?
Suzy: Ik weet het niet, ik denk het niet.
Johnella: Als ik deze signalen zou merken die je beschreven hebt – stil en onrustig – en als ik je dan zou vragen of er een beweging weg van vertrouwen is, hoe zou dat zijn, zou je daar op kunnen antwoorden?
Suzy: Ik denk het.
Johnella: Stel dat we dan zouden onderzoeken wat bijgedragen heeft tot de beweging weg van vertrouwen, zou dat nuttig zijn?
Suzy: Ja, ik denk dat als we dat zouden doen dat dat het vertrouwen zou herstellen.
Johnella: Oké, dus je koestert een beetje hoop dat als we op tijd de beweging weg van vertrouwen opmerken, erover spreken en exploreren hoe dit gebeurd is, dat dit zou kunnen bijdragen tot het herstellen van vertrouwen.
Suzy: Ja, ik denk dat we dat zouden kunnen proberen.
Johnella: Denk je dat je zou merken dat bepaalde gedachten naar voor komen vlak voor de beweging weg van vertrouwen?
Suzy: Ik denk dat ik dan begin te twijfelen aan wat je zegt.
Johnella: Kan je woorden geven aan deze ervaring van twijfel die je zou voelen?
Suzy: Ja, iets als ‘ze zegt dat maar, als ze echt zou weten hoe je bent dan zou ze anders denken’.
Johnella: Oké, dus deze woorden brengen twijfel in en dat draagt bij tot een beweging weg van vertrouwen in deze relatie?
Suzy: Ik denk het.
Johnella: Zou je het me kunnen zeggen wanneer je deze twijfel-zaaiende woorden zou zien verschijnen?
Suzy: Ik denk dat ik dat kan.

Hier zitten vele dingetjes in die ik mooi vind:

Johnella: Je hebt andere therapeutische relaties beschreven waarin je een gevoel van teleurstelling ervaren hebt in de relatie. Als er een ervaring van teleurstelling was in deze relatie, wat zou voor jou het eerste teken zijn?

Hier heb je relationele taal ipv samenval-taal (zie HIER). Die relationele verwoordingen blijven terugkomen in het gesprek.

Suzy: Ik zou beginnen je niet meer te vertrouwen.
Johnella: Als jij deze beweging weg van vertrouwen in deze relatie zou ervaren, wat zou ik merken?

Een ‘beweging weg van vertrouwen’: dit evoceert iets heel anders dan het binaire vertrouwen-of-geen-vertrouwen. Het evoceert iets levend en ervaarbaar, en er is een focus op het begin.

Suzy: Ik zou heel stil en onrustig worden.
Johnella: Zou jij het me kunnen zeggen wanneer er een beweging weg van vertrouwen in de relatie zou zijn?

Goed dat ze dat vraagt en het niet als vanzelfsprekend beschouwt dat Suzy dat gaat kunnen zeggen.

Suzy: Ik weet het niet, ik denk het niet.
Johnella: Als ik deze signalen zou merken die je beschreven hebt – ‘stil en onrustig’ – en als ik je dan zou vragen of er een beweging weg van vertrouwen is, hoe zou dat zijn, zou je daar op kunnen antwoorden?

Lekker zoeken naar een andere weg om hier mee om te gaan: dat niet Suzy het aangeeft maar Johnella.

Suzy: Ik denk het.
Johnella: Stel dat we dan zouden onderzoeken wat bijgedragen heeft tot de beweging weg van vertrouwen, zou dat nuttig zijn?

Zoeken naar dingetjes – in de context van de ontmoeting en het contact zelf – die er misschien voor iets tussen zitten. Onderzoeken van de context ipv er een context-onafhankelijke vertrouwens-issue van te maken. Dat is Johnella’s voorkeur maar opnieuw: wat vindt Suzy hiervan?

Suzy: Ja, ik denk dat als we dat zouden doen dat dat het vertrouwen zou herstellen.
Johnella: Oké, dus je koestert een beetje hoop dat als we op tijd de beweging weg van vertrouwen opmerken, erover spreken en exploreren hoe dit gebeurd is, dat dit zou kunnen bijdragen tot het herstellen van vertrouwen.

Johnella geeft alles terug zodat Suzy de ideeën die net gegenereerd zijn als geheel kan beluisteren. Michael White noemt zoiets ‘offering a reflecting surface’: je biedt de ideeën en woorden – het verhaal – aan zodat de cliënt erover kan reflecteren.

Suzy: Ja, ik denk dat we dat zouden kunnen proberen.
Johnella: Denk je dat je zou merken dat bepaalde gedachten naar voor komen vlak voor de beweging weg van vertrouwen?

Nog iets context-achtig: zijn er gedachten die aan de beweging voorafgaan?

Suzy: Ik denk dat ik dan begin te twijfelen aan wat je zegt.
Johnella: Kan je woorden geven aan deze ervaring van twijfel die je zou voelen?

Verder verkennen van de ervaring van twijfel: welke woorden passen erbij (of beelden of welke andere gevoelens en gedachten)?

Suzy: Ja, iets als ‘ze zegt dat maar, als ze echt zou weten hoe je bent dan zou ze anders denken’.
Johnella: Oké, dus deze woorden brengen twijfel in en dat draagt bij tot een beweging weg van vertrouwen in deze relatie?

Johnella biedt het tot nu toe gegenereerde verhaal aan zodat Suzy een relaas-in-context kan beluisteren als alternatief voor een relaas-zonder-context zoals ‘ik heb problemen met vertrouwen, er scheelt echt wel iets met mij’.

Suzy: Ik denk het.
Johnella: Zou je het me kunnen zeggen wanneer je deze twijfel-zaaiende woorden zou zien verschijnen?

‘Deze twijfel-zaaiende woorden’: een alternatief voor ‘jij kan niet geloven dat …’ Misschien kan Suzy dergelijke gedachten nu wel verwoorden? Nu moet ze niet meer zo hard vrezen dat de therapeut zich gekwetst zal voelen door ‘haar’ twijfel.

Suzy: Ik denk dat ik dat kan.

Fijne vorm van leren vind ik dit.

Johan Van de Putte

PS Dit transcript vond ik in ‘Talk that sings. Therapy in a new linguistic key’ van Johnella Bird (Edge Press, 2004).